Eurovision 2024

Έχω ξαναγράψει για το βίτσιο μου αυτό να βλέπω Eurovision.

Για την Αννούλα τη Βίσση των παιδικών μας χρόνων στο Παγκράτι, για ‘κείνον ‘κει με τις γαλότσες που έδωσε συνέντευξη απ΄ το Ζάππειο, το Παπαριζάκι που πριν επαναπατριστεί από τη Σουηδία κάνανε ρεφενέ για να αγοράσουνε χορδές για τις κιθάρες τους, το Σάκη που νοίκιασε σπίτι στο Χόλυγουντ δίπλα στον Brad Pitt, κ.λπ. Όλα εδώ παρακάτω είναι γραμμένα.

Και γιατί όχι;

Σαββατόβραδο πάντα, άνοιξη, ανοιχτά παράθυρα, αεράκι, μυρωδιές από τον κήπο, κάνα δυο καλοί φίλοι, πολύ γέλιο, καλό ουισκάκι, καλά και τα... Habanos. Τις σκοτούρες τις σκουπίζαμε πάντα κάτω απ’ το χαλί της Δευτέρας και αλλοίμονο σ’ αυτόν που θα 'παιρνε τη ζωή στα σοβαρά.

Μalmõ λοιπόν φέτος.
Η γενέτειρα του Ευκλειδάκου.
Και, ίσως, πέντε απ’ τα καλύτερά μας χρόνια.
Θα είμαι λοιπόν και πάλι εκεί.
Τηλεοπτικά.
Όπως κάθε χρόνο.
Με πολλές ευχές για καλή επιτυχία στο Μαρινάκι, στο σποτάκι του ΕΟΤ, και στα 'κουνήματα' του Mecnun Giasar.

ΗΧ

Κοσμογονικά: Νίκος Φίλης

 

Μου λέει καλή φίλη τις προάλλες «μα τίποτα δε σας ξεφεύγει πια εσάς;»

Προφανώς και μου ξεφεύγουν πολλά. Αλλά όχι τα ‘κοσμογονικά’. Όπως αυτό το χθεσινό.

Στην Ακολουθία του Ακάθιστου Ύμνου. Στη Μητρόπολη Αθηνών.

Όχι μόνο ήταν πρώτος, μπροστά-μπροστά, αλλά έσπευσε να είναι και ο πρώτος που θα φιλούσε το χέρι του Ιερώνυμου, με το ‘δι’ ευχών’.  

Όχι παίζουμε.

Κι αν σ’ αρέσει μπάρμπα Λάμπρο, ξαναπέρν’ από την Άντρο...

Μαθήματα.

Απ’ το πανεπιστήμιο του Αόρατου Κόσμου.

Χαίρομαι που τελικά αποφοίτησες, φίλε Νίκο.

Ακόμα και τώρα, στα γεράματα.

ΗΧ  

 

Χρηματοδότηση πανεπιστημίων #1

 Δε θα καταπιαστώ σήμερα με μοριοδοτήσεις, αντικειμενικά και ποιοτικά κριτήρια, και όλα όσα έχει στη φαρέτρα του ο υπουργός για να κατανέμει τους πενιχρούς μας πόρους στα πανεπιστήμιά μας. Αυτά είναι γνωστά στους παροικούντες εν Ιερουσαλήμ και αν δεν είναι, ανευρίσκονται ευκολότατα με τις σημερινές ψηφιακές τεχνολογίες. 

Θα περιγράψω μόνο τον τρόπο χρηματοδότησης των Ολλανδικών πανεπιστημίων που, κατά γενική (και αντικειμενική) παραδοχή, ανήκουν σταθερά στα καλύτερα της Ευρώπης. Ο σκοπός μου είναι να διευκολύνω κάποιες συγκρίσεις με τα δικά μας, ελπίζοντας στον εντοπισμό κάποιων ιδεών που θα άξιζαν ίσως περαιτέρω επεξεργασίας και, ενδεχόμενα, εφαρμογής, στις αδιάληπτες αναζητήσεις μας ενός καλύτερου πανεπιστημίου, δημόσιου ή ιδιωτικού. Τουλάχιστον, ίσως έτσι βοηθήσω να σταματήσουν κάποιες ανιστόρητες αντιπολιτευτικές κορώνες του τύπου «η χρηματοδότηση των πανεπιστημίων μας είναι κατά πολύ κάτω του μέσου όρου της ΕΕ» Ποια όμως είναι τα κριτήρια χρηματοδότησης εκείνων των πανεπιστημίων; Αυτό δεν το άκουσα ακόμα. Αυτό που ακολουθεί λοιπόν, συνοπτικά είναι αλήθεια, συνοψίζεται σε τρεις λέξεις: 

Χρηματοδότηση = Κοστολόγηση. Και κοστολόγηση = αξιολόγηση.

Η Ολλανδία, λοιπόν, έχει 13 δημόσια πανεπιστήμια (για ένα πληθυσμό17 εκατ.), κάτω από την εποπτεία του υπουργείου Παιδείας, Πολιτισμού και Επιστημών (OCW). Το κύριο μέρος της χρηματοδότησής τους προέρχεται από το υπουργείο αυτό, και ακολουθούν τα δίδακτρα των φοιτητών, διεθνή προγράμματα μάστερ, ερευνητικά προγράμματα, χορηγίες, ονομαζόμενες έδρες, κλπ.

Η χρηματοδότηση του υπουργείου βασίζεται στο κόστος λειτουργίας του πανεπιστημίου. Τα πάντα αξιολογούνται, κοστολογούνται, και με βάση το κόστος αυτό, ο πρόεδρος του πανεπιστημίου καταρτίζει τον προϋπολογισμό του ιδρύματος  που υποβάλλει, μαζί με τον απολογισμό της προηγούμενης χρονιάς, στον υπουργό.

Να ένα παράδειγμα. Όταν έκανα μάθημα στη Ρώμη (και στα δικά μας πανεπιστήμια το ίδιο ισχύει), μπορούσα να διαλέξω όποια αίθουσα ήθελα, και για όσο χρόνο την ήθελα, αρκεί να ήταν ελεύθερη˙ ακόμα κι αν ήταν αίθουσα για 200 φοιτητές, ενώ εγώ είχα μόνο 10. Στην Ολλανδία, για να δώσω ένα καινούργιο μάθημα, χρειάζομαι 20 περίπου φοιτητές (break even). Έτσι θα πληρώσω το (τεκμαρτό) κόστος του δωματίου, το φως, τη θέρμανση, την καθαρίστρια, το πάρκινγκ, την ασφάλεια, κλπ. Το κόστος της αίθουσας υπολογίζεται με βάση το κόστος ευκαιρίας: Πόσο θα νοικιαζόταν η αίθουσα αν κλείναμε το πανεπιστήμιο και νοικιάζαμε τις εγκαταστάσεις στον ιδιωτικό τομέα;

Αν δεν γραφτούν 20 φοιτητές, ο κοσμήτορας θα μου ζητήσει να καλύψω τη διαφορά στο κόστος από εναλλακτικές πηγές. Εδώ υπάρχει πρόβλημα αλλά υπάρχουν και οι λύσεις, προφανώς. Για να βρω τους 20 φοιτητές, θα πρέπει να έχω αξιολογηθεί θετικά. Δυστυχώς, δεν μπορώ να κάνω μάθημα για τα μπαχαρικά της ισλαμικής κουζίνας σε 5 φοιτητές, ούτε μπορώ να ζητήσω απ' το φορολογούμενο να το πληρώσει. Αυτό θα ήταν το κακώς εννοούμενο «δημόσιο πανεπιστήμιο» και η κακώς εννοούμενη «ακαδημαϊκή ελευθερία».

Στη συνέχεια, ο κοσμήτορας θα προετοιμάσει τον προϋπολογισμό της σχολής, θα τον υποβάλει στον πρόεδρο του πανεπιστημίου, ο οποίος θα συντάξει τον ενοποιημένο προϋπολογισμό του ιδρύματος και θα τον παρουσιάσει στον επιβλέποντα υπουργό για τη χρηματοδότηση του επόμενου χρόνου. 

Δημόσιο πανεπιστήμιο, ιδιωτικοοικονομική διαχείριση. Τόσο απλά.

Ο προϋπολογισμός κατατίθεται μαζί με τον απολογισμό της προηγούμενης χρονιάς και οι όποιες αυξήσεις θα πρέπει να είναι μικρές και λελογισμένες. Ο υπουργός θα λάβει υπόψη του όχι μόνο το κόστος αλλά και τις εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης του πανεπιστημίου. Εδώ, ένα πανεπιστήμιο μπορεί να πέσει θύμα της ίδιας του της επιτυχίας. Εμείς, για παράδειγμα, παίρνουμε λιγότερα ανά φοιτητή απ’ ότι το Άμστερνταμ γιατί είμαστε πιο εξωστρεφείς και άρα πιο επιτυχείς στην προσέλκυση ερευνητικών προγραμμάτων.

Αντί επιλόγου, δυο σημαντικά θέματα που θα αναλύσω σε επόμενες αναρτήσεις. α) Είπα πως τα πάντα κοστολογούνται. Αλλά για να κοστολογηθούν, πρέπει πρώτα να αξιολογηθούν. Για παράδειγμα, αν δεν δημοσιεύσω την ποσότητα, ποιότητα, αλλά και στις επιθεωρήσεις που προκρίνει η σχολή μου (journal list), η οποία είναι και αυτή με τη σειρά της υπόλογη στο κοινωνικό σύνολο για την έρευνα που παράγουμε, χάνω (λογιστικά) το 40% του μισθού μου. Και αφού όντας δημόσιος υπάλληλος το πανεπιστήμιο δεν μπορεί να με απολύσει, έχουμε κι εδώ ένα πρόβλημα να λύσουμε. Και το λύνουμε εύκολα. β) Έγραψα πως υπάρχουν δίδακτρα που ο φοιτητής πληρώνει στο πανεπιστήμιο της επιλογής του. Και εδώ όμως μάλλον για δημιουργική λογιστική πρόκειται μιας και ο φοιτητής θα λάβει ένα πολύ χαμηλότοκο δάνειο που θα αρχίσει να αποπληρώνει μόνο όταν μπορέσει, όταν δηλαδή πιάσει δουλειά, και μέχρι να πάρει σύνταξη. Το μηνιαίο κόστος είναι έτσι μηδαμινό. Το όφελος όμως μεγάλο: η απόφαση του φοιτητή σε ποιο πανεπιστήμιο θα πάει και πού θα πληρώσει δίδακτρα, εντείνει την άμιλλα ανάμεσα στα πανεπιστήμια, και μόνο καλό μπορεί να κάνει κάτι τέτοιο. 

Επανέρχομαι λοιπόν συντόμως με τα πολύ σημαντικά θέματα των διδάκτρων και της αξιολόγησης.
ΗΧ

 

 

 

 

 

Είναι το πανεπιστήμιο δημόσιο αγαθό;

 «Είναι η ανώτατη εκπαίδευση δημόσιο αγαθό;», με ρωτάει ο Βασίλης.

Και μπαίνει έτσι στην καρδιά του ζητήματος.

Πριν του απαντήσω, σκέφτομαι πως, σε όλη τούτη τη λαϊκίστικη φωνασκία των ημερών που μας κατακλύζει, δεν άκουσα ούτε μια φορά κάποιον να μου πει τι είναι τέλος πάντων αυτό το ‘δημόσιο αγαθό’, ώστε να μπορέσω κι εγώ να καταλάβω με τη σειρά μου και να κρίνω, αντικειμενικά και χωρίς φωνασκίες ή καταλήψεις, αν το πανεπιστήμιο είναι, ή όχι, ‘δημόσιο αγαθό’: σαν τον αέρα που αναπνέουμε, τη δικαιοσύνη, το φως του δρόμου τη νύχτα, την αστυνομία, το στρατό, τις παραλίες μας, και ούτω καθεξής.

Να λοιπόν ένας ορισμός από τη ‘βίβλο’ της Δημόσιας Οικονομικής[1] που θα στον δώσω, Βασίλη, μέσα από τα χαρακτηριστικά που πρέπει να διέπουν ένα δημόσιο αγαθό.

Ένα δημόσιο αγαθό, λοιπόν, ή δημόσια υπηρεσία (βλέπε πανεπιστήμιο) είναι κάτι που παρέχεται για κοινό όφελος και είναι διαθέσιμο προς όλους χωρίς διακρίσεις ή περιορισμούς. Με άλλα λόγια, ο παραγωγός (εν προκειμένω το πανεπιστήμιο), δεν μπορεί να αποκλείσει ένα καταναλωτή (εν προκειμένω, ένα φοιτητή) από την κατανάλωση του αγαθού (εν προκειμένω της ανώτατης παιδείας). Στο παράδειγμά μας, αν ένας νέος θέλει να σπουδάσει, έστω και αν είναι ο ορισμός του κρετίνου, που τελικά θα εισαχθεί με λευκή κόλλα, το κράτος είναι υποχρεωμένο να τον δεχθεί. Η ελάχιστη βάση εισαγωγής δεν έχει νόημα στο παράδειγμά μας, και η αριστεία είναι κάτι το ασυμβίβαστο με τα παραπάνω. Αυτή είναι η ιδιότητα του μη αποκλεισμού (non-excludability).

Ένα δεύτερο χαρακτηριστικό του δημόσιου αγαθού είναι η μη ανταγωνιστική κατανάλωση (non-rivalry in consumption). Με απλά λόγια, η χρήση του αγαθού ή υπηρεσίας από ένα άτομο δεν αποκλείει τη χρήση του και από άλλους. Στην περίπτωσή μας, μια τάξη με 10 φοιτητές δεν έχει καμιά διαφορά από μια τάξη με 100 φοιτητές. Δε νομίζω να χρειάζεται να απαριθμήσω και αλλά παραδείγματα αλλά να άλλα δύο, μικρότερης σημασίας, χαρακτηριστικά του δημόσιου αγαθού.

Οι ‘αγορές’ δεν παίζουν κανένα ρόλο στα δημόσια αγαθά. Είναι άσχετη, στο παράδειγμά μας, η ζήτηση για ανώτατη παιδεία (και πώς δε θα ήταν όταν τα παιδιά φεύγουν στο εξωτερικό), όπως άσχετη είναι και η προσφορά (δηλ. αριθμός καθηγητών, αξιοπρεπών εγκαταστάσεων, εργαστηρίων κλπ.).

Τέλος, ένα δημόσιο αγαθό δεν μπορεί να τιμολογηθεί. Απλά, δεν μπορούμε να βάλουμε δίδακτρα, όπως δεν μπορούμε να βάλουμε τιμή στον αέρα που αναπνέουμε.

Κατά πόσον λοιπόν, φίλε Βασίλη, το πανεπιστήμιο είναι ή δεν είναι δημόσιο αγαθό, απάντησέ το εσύ.

ΗΧ

ΥΓ.: Στο επόμενο άρθρο θα εξηγήσω πώς 13 «δημόσια» Ολλανδικά πανεπιστήμια βρίσκονται όλα, συστηματικά, κάθε χρόνο, στα τοπ 200 στον κόσμο (όταν εμείς πανηγυρίζουμε στο 1000), με το να εφαρμόζουν ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια στη διαχείριση ενός δημόσιου αγαθού.

 

---

[1] R.A. Musgrave and P.B. Musgrave (1973). Public Finance in Theory and Practice. McGraw-Hill, 1973.

Δυο πρόχειρες σκέψεις για το ιδιωτικό πανεπιστήμιο

 

«Μα, ιδιωτικό πανεπιστήμιο σημαίνει δίδακτρα», μου λέει.

«Όχι, παιδί μου», του απαντώ. «Τα δίδακτρα ήταν και θα είναι πάντα εδώ. Αυτό που αλλάζει είναι το ‘ποιος’ τα καταβάλλει: Η κυρά Τασία από τους φόρους τής πενιχρής της σύνταξης, που θα προτιμούσε να πήγαιναν σε ένα αγροτικό ιατρείο στα Τζουμέρκα όπου μένει; Ή οι γονείς του υποψήφιου φοιτητή κλωστοϋφαντουργίας που θέλουν με αυτό τον τρόπο να του προφέρουν ένα ισχυρό, συγκριτικά, εφόδιο, έναντι άλλων παιδιών, για την είσοδό του στην αγορά εργασίας;». 

«Τι σημαίνει ‘μη-κερδοσκοπικό’; Και επιτρέπεται τα πανεπιστήμια να έχουν κέρδη;», συνεχίζει.

«Και εδώ, η απάντηση είναι παρεμφερής», του λέω. «Το κέρδος πάντα θα υπάρχει. Το ερώτημα είναι πώς το κρύβεις ή, καλύτερα, πώς το ‘μεταλλάσσεις’ σε κόστος.  Μέσα από ένα κοινωφελές ή φιλανθρωπικό ίδρυμα; Τα πασίγνωστα Charities του Λονδίνου, για παράδειγμα;». Το University College London (UCL) και το King’s College London, ανάμεσα σε πολλά ακόμα, διέπονται από αυτό το φορολογικό καθεστώς.

Το ‘Ίδρυμα’ (Foundation, Fondazione, Stichting, Stiftung, κλπ.), τις περισσότερες φορές δεν είναι παρά ένα φορολογικό τέχνασμα. Εδώ, το μεγαλύτερο μέρος των εισοδημάτων σου το χαρακτηρίζεις ως (αφορολόγητο) κόστος: μισθοί, εγκαταστάσεις, αυτοκίνητα, κλπ.). Οι νηογνώμονες, για παράδειγμα, οι οργανισμοί δηλαδή που κύριο μέλημα έχουν την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας, είναι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί. Ένας από τους μεγαλύτερους από αυτούς, έχει εγκαταστάσεις/γραφεία που τύφλα να ’χει το Buckingham Palace. Κάποτε τους είχα ρωτήσει: «Μα αν το πουλήσετε και νοικιάσετε ένα άλλο δυο στενά πιο κάτω, δε θα είχατε ένα τεράστιο κέρδος;» Με κοίταξαν περίεργα... 

Να ένα άλλο απλοϊκό παράδειγμα: Αν για να δώσει δυο μαθήματα στην Αθήνα, ο καθηγητής του Χάρβαρντ απαιτεί τις ίδιες αποδοχές (300.000 δολάρια το χρόνο) με τη Βοστόνη, κι αν το Αθηναϊκό παράρτημα του τα δώσει, αυτό είναι ‘κόστος’ ή συγκεκαλυμένο κέρδος;  

Και κάτι άσχετο, ‘λιμανιάτικο’, που βάζει όμως τη σκέψη σε μια σειρά: Αν ρωτήσεις ένα μάνατζερ λιμανιού αν το λιμάνι είναι κερδοφόρο, θα σου απαντήσει χωρίς κανένα δισταγμό ‘ναι’. «Τι αποσβέσεις, όμως, κάνετε;», τον ρωτώ. Και η απάντηση, μαζί με τη μεγάλη του έκπληξη που δεν καταλαβαίνω πράματα τόσο απλά: «μα το λιμάνι είναι δημόσια περιουσία που ανήκει σε όλους. Γιατί λοιπόν να κάνω αποσβέσεις;» «Α,,», του λέω. «Έτσι το ξέρω κι εγώ! Αν το σπίτι που μένω ανήκε σε μένα και όχι στην τράπεζα που το χρηματοδότησε, τότε θα ήμουν πολύ πλουσιότερος». 
Ή όχι;

ΗΗ

 

Euclid Τσακαλώτος

GOOD OLD CHAP EUCLID

Ήρθαμε πρόσωπο με πρόσωπο.

Παραμονή Πρωτοχρονιάς.

Σούρουπο.

Μια ανοιξιάτικη βραδιά.

Κάποια χρόνια πριν.

Κατηφόριζα την Ερμού εγώ, την ανηφόριζε εκείνος.

--Πώς πάμε ρε Γιούκλιτ;

Δεν απάντησε.

Η έκφραση του προσώπου του όμως μου είπε όσα δε μου είπαν δεκάδες βιβλία και αναφορές, για την κατάστασή μας, τα τελευταία 6 χρόνια.

--Ας ευχηθούμε τουλάχιστον μια καλύτερη χρονιά φέτος.

Το πρόσωπό του έλαμψε με μια ειλικρινή προσμονή, και το χέρι του έσφιξε ακόμα πιο δυνατά το δικό μου.

--Καλή χρονιά!

Ανηφόρισε.

Κι εγώ συνέχισα προς τα κάτω, για το ουζάκι μου στην Αδριανού.

A good old chap, this Euclid.

ΗΗ

ΜΑΚΗΣ ο ΧΑΣΑΠΗΣ

 Το κρέας ήταν πάντοτε αρμοδιότητα και αποκλειστικότητα του Ευκλείδη. Και ήταν στην κυριολεξία ειδήμων.  Με τα φρούτα και τα ζαρζαβατικά δεν τα πήγαινε και πολύ καλά. Εκεί, απλά πλήρωνε τον Παναγιώτη το μανάβη μας για να τού κρατάει ό,τι καλύτερο είχε. Κι εκείνος τα έκρυβε κάτω απ’ τον πάγκο, για να τα παραλάβουμε το Σάββατο τ’ απόγευμα. Καμία συζήτηση για βάρος ή τιμή.

Ο χασάπης μας λεγότανε κι αυτός Χαραλαμπίδης. Μάκης Χαραλαμπίδης. Καμία συγγένεια, αλλά οι δυο τους ήντουσαν φίλοι χρόνων. Εκτός από το απόγευμα του Σαββάτου οπότε και γίνονταν θανάσιμοι εχθροί, παίζοντας το παιχνίδι τού «εγώ στραβώνω και πουλώ, εσύ βλέπε κι αγόραζε». Αν και μικρούλης εγώ, είχα μάθει πια να παρατηρώ μια σπίθα χαμόγελου κάτω απ’ τα χοντρά γυαλιά και των δυονών:  Γιατί διπλό χαρτί ρε Μάκη; Γιατί τόσο κόκαλο; Βγάλε το ξίγκι σε παρακαλώ. Μη μπαίνεις μπροστά στη μηχανή όταν κόβεις τον κιμά. Τέτοια ωραία. Κάτι, να πούμε, σαν τον Λάμπρο Σκουντρή και το μανάβη της γειτονιάς του, στο ‘Σπαγκοραμμένο’.*

Τα ψώνια γινόσαντε πάντα Σάββατο απόγευμα, μετά τη μεσημβρινή ραστώνη. Με έπαιρνε πάντα μαζί «για να ξέρεις ρε, όταν θα’ρθει και ‘σένα η σειρά σου να ψωνίζεις». Στην πραγματικότητα, η χρησιμότητά μου ήταν στη δικαιολογία που είχε να με μονοπωλεί για καμιά ώρα, όσο διαρκούσαν τα ψώνια, αλλά και για να του δίνω ένα χεράκι να τα κουβαλήσουμε στο σπίτι. Βλέπεις, τότε δεν είχαμε  SUV και MALL˙ μανάβη, χασάπη και μπακάλη της γειτονιάς είχαμε. Βέβαια, είχε και παράπλευρες ωφέλειες η επιχείρηση: τσέπωνα όλα τα ρέστα, και έπαιρνα και το χαρτζιλίκι της βδομάδας.  

"ήρθε το κουρτουλούς** " μας έλεγε ο κυρ-Γιώργος ο "λούτσος", βλέποντάς μας να γυρίζουμε φορτωμένοι. Τον θυμάμαι πάντα στην ίδια θέση: στην πάνινη εκείνη πολυθρόνα του σκηνοθέτη όπου έπαιρνε τον απογευματινό του καφέ, κάτω απ' τη λεύκα της αυλής. 

Και μετά μας ήρθανε τα σουπερμάρκετ. Πριζουνί και ‘του πουλιού το γάλα’.
Απρόσωπα.
Κρύα και ψυχρά.
Με τις ταμπελίτσες τους: Τόσο το κομμάτι, τόσο το κιλό.
Και έτσι χάθηκε η πλάκα. 
Το καλαμπούρι του Σαββάτου.
Ο απογευματινός μας περίπατος.
Ο Μάκης.

Και ο Ευκλείδης τα παράτησε.
Η σαββατιάτικη εξόρμησή μας είχε χάσει βλέπεις το βαθύτερο νόημά της.

ΗΧ

* Ο μοναδικός μας Λάμπρος Κωνσταντάρας (με τον Αλέκο Σακελλάριο), είχαν διασκευάσει όλα τα έργα του Βασίλη Λογοθετίδη, εκτός από την Κάλπικη Λίρα, Ένας Ήρως με Παντούφλες,  και ‘Οι Γερμανοί Ξανάρχονται’.  Ο Σπαγγοραμένος είναι διασκευή του «Ένα βότσαλο στη λίμνη» με την κλασσική, πλέον, ατάκα: Τσίριο-Μανώλης.

**Τούρκικο πλοίο που έφερνε ανθρωπιστική βοήθεια στη λιμοκτονούσα Ελλάδα τα χρόνια της Κατοχής. Το όλο εγχείρημα χρηματοδοτούταν από ομογενείς. Κωνσταντινουπολίτες και άλλους.

 

COVID-19 και η νεκρανάσταση του πληθωρισμού

 

Το γράψαμε από την πρώτη στιγμή. Η αιτία του πληθωρισμού -που είχαμε όλοι πιστέψει πως με την παγκοσμιοποίηση και τον ανταγωνισμό μεταξύ των χωρών είχε πεθάνει-- είναι τα 'μετά-Κόβιντ' πακέτα στήριξης που ηγέτες σε πανικό σκόρπισαν ασύστολα, καταπατώντας βάναυσα το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (που παρεμπιπτόντως γονάτισε την Ελλάδα).

Δισεκατομμύρια, που στην κυριολεξία πετάχτηκαν στο δρόμο, διοχετεύτηκαν σε δαπάνες που μόνο το γέλιο μπορούσαν να προκαλέσουν.

Κεϋνσιανό το μοντέλο: Ξόδευε λεφτά ακόμα κι αν ανοίγεις και κλείνεις τρύπες στο δρόμο. Έτσι, τονώνεις τη ζήτηση, επανεκκινείς την παραγωγή, μειώνεις την ανεργία, και βοηθάς την ανάκαμψη. Δεν είναι όμως έτσι, όπως μας απέδειξε ο στασιμοπληθωρισμός της δεκαετίας του 1970. Γιατί αν τα λεφτά που ξοδεύεις δεν είναι προϊόν παραγωγής, και αν η τελευταία έχει 'φρακάρει' μιας και 'ξεσαλώσαμε' μετά από δυο χρόνια 'κλεισούρας', τότε το αποτέλεσμα είναι πληθωρισμός. Και αυτόν, συνήθως, τον ακολουθεί νέα ύφεση.

Θα πάει μακριά η βαλίτσα; Πιστεύω πως όχι. Γιατί τα λεφτά κάτω απ' το στρώμα έχουν αρχίσει να τελειώνουν και η υπερβάλλουσα ζήτηση συρρικνώνεται αισθητά. Το βλέπουμε αυτό στην κίνηση των λιμανιών, του εμπορίου και των ναύλων. Γιατί η ναυτιλία ήταν πάντα ο προπομπός γενικότερων οικονομικών εξελίξεων. Λίγοι το γνωρίζουν αυτό: Λέγονται Έλληνες εφοπλιστές. Και αυτό είναι και το μυστικό της επιτυχίας τους.

ΗΧ

Υ.Γ.: Δε μου ερχότανε να πω 'και εφοπλίστριες', σύμφωνα με κάποια κυρία στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου που αυτοαποκαλούταν "πρυτάνισσα". Είπαμε: αν μας λείψει το χιούμορ, χαθήκαμε.

Κλεψιτυπία περιοδικού (ηλεκτρονικού ή έντυπου) Τύπου

Κάποτε, το να εκδόσεις εφημερίδα ήταν μεγάλη υπόθεση. Αρκεί μόνο να πούμε ότι έπρεπε να έχεις ανταποκριτές σε όλη την επικράτεια, αν όχι σε όλο τον κόσμο, πιεστήρια, διανομή, κλπ. Ένα τεράστιο λοιπόν κόστος για τη μιάμιση δραχμή που σου έπαιρνε.

Σήμερα -ιδιαίτερα στον ηλεκτρονικό τύπο- ρίχνεις μια ματιά στις κύριες εθνικές και διεθνείς πηγές ενημέρωσης, επιλέγεις τα άρθρα που ‘πουλάνε’, τα μεταφράζεις (που ο θεός να τις κάνει μεταφράσεις), και τα εμφανίζεις ως δικά σου. Αν είσαι ηθικός (αλλά όχι και νόμιμος, σύμφωνα με το Δίκαιο πολλών χωρών), βάζεις κάτω κάτω -και με ψιλά γράμματα- «ΠΗΓΗ» (σύνδεσμο) και ξεμπέρδεψες.

Το εξυπνότερο όλων όμως, για να μην πιάσουν την κλεψιτυπία σου, είναι να βάλεις κάτι σαν αυτό: «Με πληροφορίες από Reuters, ΑΠΕ/ Meduza, Novaya Gazeta Europe, Svoboda». Και άντε τώρα εσύ να βρεις από πού έκλεψε ο αρθρογράφος (sic).

Καλά τα μαντάτα όμως, αν η χώρα μας και η νεοσύστατη Επιτροπή Δεοντολογίας του Τύπου αποφάσιζαν να κάνουν κάτι. Η Τεχνητή Νοημοσύνη έρχεται αρωγός και βρίσκει σε δευτερόλεπτα ποιος κλέβει και από πού.

ΗΧ

AL BANO CARRISI (Αλμπάνο)

Δεν έχω γράψει ακόμα την ιστοριούλα της φιλίας μου με τον Al Bano (Carrisi)˙ ίσως κάποτε το κάνω, αλλά ποιος δεν γνωρίζει το κλασσικό πλέον «felicità»?

Λίγο μεγαλύτερος από 'μένα, αλλά φιλαράκι ο Al Bano (Αλβανός δηλ., γιατί αυτή είναι η καταγωγή του), στα όμορφα χρόνια του Μπρίντιζι, που οι αναμνήσεις τους πονάνε...

Αυτό που δεν είναι γνωστό, είναι πως ο μέγας τραγουδοποιός (μουσικός, καλύτερα θα έλεγα) είναι επίσης πετυχημένος επιχειρηματίας, ξενοδόχος και οινοπαραγωγός. Το κτήμα του, "Tenute Al Bano", βρίσκεται στο παραμυθένιο μεσαιωνικό χωρίο Cellino San Marco, δέκα λεπτά απ’ το σπίτι μας στο Μπρίντιζι.

Masserie λέγονται οι μονάδες αυτές ‘αγροτουρισμού’ της Απουλίας, παλιά κονάκια φεουδαρχών, που πρέπει κανείς να τις επισκεφτεί για να ταξιδέψει στο χρόνο, αλλά και για να καταλάβει τι σημαίνει Ιταλική φιλοξενία που την κάνει πρώτη στον κόσμο.

Στο κτήμα βέβαια αφεντικό είναι «la mamma» που, στα 90-τόσα της πλέον, κανονίζει τα πάντα˙ πάνω απ’ όλα βέβαια το ημερήσιο φαγητό της οικογένειας...

Σαν οινοπαραγωγός, ο Al Bano είναι εξίσου πετυχημένος (δε θυμάμαι πόσες χιλιάδες μποτίλιες βγάζει το χρόνο, αλλά αν θέλετε να δοκιμάσετε το εξαιρετικό κρασί του, και το νέκταρ της Απουλίας 'Primitivo', δείτε εδώ: https://www.wine-searcher.com/.../94038-tenute-al-bano.... Και περισσότερα για τη masseria, εδώ: www.tenutealbano.com.

Αλλά τι λέμε τώρα πάλι, σε μια μέρα περισυλλογής.

Καλό βόλι λοιπόν αύριο.

Ή, παραφράζοντας τον Αλμπάνο, buoni vini... (και στα Ελληνικά, "καλά κρασιά")

ΗΧ

Τσαντούλες HERMES

Έλεγα τις προάλλες σε συναγωνιστές γερογκρινιάρηδες πως ο κόσμος που ζούμε δεν είναι πλέον δικός μας. Ανήκει στην κοπελίτσα που τι δε θα 'δινε για μια τσαντούλα Hermes των δύο χιλιάδων ευρώ και στο παλικάρι που παρακολουθεί ανελλιπώς ένα τσούρμο βρομοπόδαρους μουσάτους με κοιλιακούς να ιδρώνουν (a.k.a. survivor). Καλή (διαδικτυακή) φίλη με διόρθωσε: Δεν υπάρχουν, λέει, τσαντούλες Hermes με δυο χιλιάρικα. Από 7 και πάνω!

Kαι μιλώντας για τσαντούλες: Περάσαμε δυο/τρεις μέρες στη Γενεύη με φίλους. Το περιώνυμο Bucherer ασφυκτιούσε από Κινέζους που με τα κινητά στο χέρι συνέκριναν τιμές. Με πληροφόρησαν πως η επιχείρηση τους πληρώνει το εισιτήριο να έρθουν από την Κίνα στη Γενεύη να αγοράσουν ρολόγια.

Αυτό μου θύμισε τη δεκαετία του 70 όταν οι Γιαπωνέζοι είχαν κατακλίσει την Ευρώπη. Τους θυμάμαι, με τις μηχανούλες τους, να φωτογραφίζουν τα πάντα. Την επόμενη δεκαετία ακολούθησαν οι Κορεάτες και μετά οι Ρώσοι, με τις γούνες και τις μεγάλες μερσεντές του Γιέλτσιν, να αγοράζουν πούρα και αλκοόλ χιλιάδων ευρώ.

Θα ακολουθήσουν σίγουρα οι Αφρικανοί. Διεθνής καταμερισμός της εργασίας το λέει αυτό η φίλη μου η Ελένη.

Αλλά εμείς δε θα ΄μαστε εδώ να τους δούμε.

Δε βαριέσαι.

Προχωράμε…

ΗΧ

ΔΙΚΗ ΚΑΡΟΛ-ΤΡΑΜΠ: ΕΝΑ ΚΑΚΟΓΟΥΣΤΟ ΑΣΤΕΙΟ

Καμία συμπάθεια πλέον στο πρόσωπο του Ντόναλντ Τραμπ. Αλλά θα πρέπει να είναι κάποιος ο ορισμός του κρετίνου για να δώσει βάση και να δικαιώσει την καταδικαστική απόφαση που του επιβλήθηκε για σεξουαλική παρενόχληση πριν 27 χρόνια. Αντίθετα, ήταν ένα κυνήγι μαγισσών που σιγουρότατα θα αποβεί προς εκλογικό του όφελος. Να μια διασκεδαστική περίληψη της υπόθεσης και της ετυμηγορίας των 9 ενόρκων, όπως την καταλαβαίνω εγώ. Τα παρακάτω διημείφθησαν σε πολυκατάστημα της ΝΥ. Τ=Τραμπ. Κ=Κάρολ.

Τ--Γεια σου. Εσύ δεν είσαι η δημοσιογράφος που...

Κ--Γεια σου και ‘σένα. Εσύ δεν είσαι ο εκατομμυριούχος που...

(ατμόσφαιρα πολύ οικεία)

Κ—Και τι κάνεις εδώ;

Τ—Ήρθα να αγοράσω ένα δώρο. Μπορείς να με βοηθήσεις;

Κ--Τι δώρο;

Τ—Γυναικεία εσώρουχα.

(πάνε με εμφανή οικειότητα, στο αρμόδιο τμήμα).

Τ—Να, αυτά. Μπορείς να τα δοκιμάσεις;

Κ—χαχαχα! Να τα δοκιμάσεις εσύ!

Τ—Να τα δοκιμάσουμε κι δυο τότε.

 

(Πάνε με εμφανή ευφορία και χαμόγελα στο δοκιμαστήριο κλείνοντας την πόρτα πίσω τους. Αμέσως, ο Τ προβαίνει σε ‘χειροτεχνία’ αλλά η Κ δεν καταλαβαίνει τίποτα γιατί όπως λέει χτυπά το κεφάλι της στον τοίχο. Όταν συνέρχεται, καταλαβαίνει πως έχει βιαστεί. Μετά από 10 χρόνια το εκμυστηρεύεται σε δυο φίλες της, ορκίζοντάς τες σε σιωπή. Και οι ένορκοι: «Αθώος ο Τ στην κατηγορία του βιασμού αλλά ένοχος για παρενόχληση». Το σκεπτικό: «είναι πιο πιθανό η Κ να λέει την αλήθεια παρά ψέματα». Μα αρκεί αυτό για καταδίκη; Τι έγινε το κριτήριο της αθωότητας λόγω αμφιβολιών; Το δικαστήριο επιδικάζει επίσης στην Κ ένα σημαντικότατο ποσό για ηθική βλάβη, γιατί ο Τ όλο αυτό το διάστημα την αποκαλούσε ψεύτρα. Μα άμα λες πως σε βίασαν και το δικαστήριο το απορρίπτει, δεν είσαι, για το δικαστήριο, ψεύτρα; Πώς λοιπόν σου επιδικάζει αποζημίωση;)

Ως μουσικός εγώ, απλά σηκώνω τα χέρια, ελπίζοντας να σας διασκέδασα. Γιατί όσοι έχουν τη δυνατότητα να διαβάζουν αυτή τη γλώσσα πολλά μπορεί να είναι, σίγουρα όμως δεν είναι κρετίνοι :)

ΗΧ

ΥΓ. Αν κάνω κάπου λάθος ας με συγχωρήσει η κυρία Κ. Είναι από καλοπροαίρετη άγνοια και όχι από πρόθεση. 

 

Ευρώπη, Πρόεδρος Μακρόν, "ίσες αποστάσεις", Κασιδιάρης και 'αχυράνθρωποι'.

 

Άκουσα προχθές τον Medvedev, μιλώντας για μια πιθανή χρήση πυρηνικών όπλων στον πόλεμο της Ουκρανίας, να δηλώνει μεταξύ άλλων: «ο κόσμος μας είναι άρρωστος».

Πριν κάνα χρόνο περίπου, είχε πει: «η ελπίδα μιας Ευρώπης που βουλιάζει είναι να απαλλαγεί από τους ‘άχρηστους’ που την κυβερνούν».

Το ίδιο είχε πει, σε διαφορετική περίσταση, και ένας άλλος αθυρόστομος: ο Recep Tayyip Erdoğan.

Στην αρχή του πολέμου, ο Vladimir Putin είπε: «Μίλησα. Και ελπίζω να ακούστηκα από τη Δύση και τους ηγέτες της».

Η ακροδεξιά στην Ευρώπη ανεβαίνει εκθετικά. °first (it) takes Manhattan˙ then it takes Berlin°.

Η Ιταλία είχε 5 μη εκλεγμένες κυβερνήσεις (α.κ.α. τεχνοκρατικές) από το «φόβο» του τι λαγό θα μπορούσε να βγάλει το καπέλο των εκλογών.

Μόλις εξελέγη η Meloni, ‘το διευθυντήριο’ έστειλε εσπευσμένα στις Βρυξέλλες τον αμερικανο-σπούδαστο (ΜΙΤ) Draghi, να διαβεβαιώσει (δεν ξέρω με ποια ιδιότητα) ότι δεν υπάρχει πρόβλημα, ούτε με την Ευρώπη αλλά, κύρια, ούτε με το ΝΑΤΟ.

Στις εκλογές της 21^ης Μαΐου, κερδισμένα θα βγουν μόνο τα άκρα. Και πολύ κερδισμένα μάλιστα...

Αν ο Άρειος Πάγος ‘κόψει’ τον Κασιδιάρη, θα τον δικαιώσει το ΕΔΑΔ˙ και αυτό είναι το μόνο που θα πάρει υπόψη του ο ΑΠ. Αν τελικά κοπεί, το αποτέλεσμα θα είναι το αντίθετο απ’ το αναμενόμενο, με τη ‘θυμωμένη’ ψήφο να πηγαίνει στους αχυράνθρωπους.

Μακριά από ‘μας εγκληματικές οργανώσεις και εγκληματίες που ανήκουν στις φυλακές. Αλλά αυτό δε μπορεί να μας σταματήσει και να σκεφτόμαστε. Στις «δημοκρατίες», καταδικάζονται˙ οι εγκληματίες˙ όχι όμως οι ιδέες. Αυτές καταδικάζονται σε χώρες όπως αυτές του Putin et al.

Η Ουκρανία είναι πόλεμος επιβίωσης. Η «μητέρα όλων των μαχών» για τη Δύση. Δύσκολο να φανταστεί κανείς την έξοδο απ' το imbroglio που έχουμε μπλέξει˙ και κάποια επιστροφή σε μια ‘τύποις’ κανονικότητα.

Ο «Τιτανικός» της Ευρώπης, όμως, ίσως να έχει ένα σωσίβιο: ΙΣΕΣ ΑΠΟΣΤΑΣΕΙΣ. Ο Πρόεδρος Μακρόν έχει ήδη δείξει το δρόμο προς τα ‘κει.

Και μια εύθυμη νότα: Εκατομμυριούχος. Πολύγλωσση δασκάλα. Την ρωτάει ο Γρηγόρης πόσο κάνει το τετράγωνο του τέσσερα. Και εκείνη απαντά «δύο φορές το τέσσερα ίσον οκτώ». Πτυχιούχος κι αυτή.

Πολλά είπαμε.

Και έχει ‘σουρβίβορ’ το βράδυ.

Ή, μήπως, "Μήδεια" στο ΚΠΙΣΝ στις 19ω30;

Ποιος ξέρει...

ΗΧ

 

CREDIT SUISSE: Μια υπόθεση 'ηθικού κινδύνου'?

Μια πονεμένη ιστορία που κρατά τρία χρόνια τώρα. Διαφθορά, κακοδιαχείριση και πολλά ακόμα. Αλλά, για να μη λαϊκίζουμε, και συστημικός επενδυτικός κίνδυνος.

Ποιος όμως θα το πίστευε, 20 χρόνια πριν, πως τέτοια πράματα μπορούν να συμβούν ακόμα και σε ένα Ελβετικό κολοσσό; Στην 'τράπεζα των πλουσίων', όπως η CS ήταν γνωστή;

100 δις η γραμμή πιστωτικής ρευστότητας προς την αγοράζουσα UBS από την κεντρική τράπεζα. Απίστευτα νούμερα, αν σκεφτεί κανείς ότι, πριν κάνα δυο χρόνια, η κεφαλαιοποίηση της CS ήταν το μισό αυτού του ποσού. Συν άλλα 10 δις για επισφαλείς απαιτήσεις από περιουσιακά στοιχεία που είναι δύσκολο να αποτιμηθούν.

Και επανέρχομαι: too big to fail? Το είδαμε το επεισόδιο αυτό το 2009. Δε ζούμε όμως σε μια φιλελεύθερη οικονομία ζήτησης-προσφοράς; Έτσι δε λέμε στους μαθητές μας; Αν, σαν επιχειρηματίας γνωρίζω πώς, αν χρειαστεί, κάποιος θα μου πετάξει το σωσίβιο, τότε η ύψιστη υποχρέωσή μου για 'δέουσα επιμέλεια' (due diligence) θα έχει αμβλυνθεί σημαντικά, και αυτό συνέβη με την CS.

'Ηθικό Κίνδυνο (moral hazard) το είχε ονομάσει αυτό ο κάποτε δάσκαλός μου, Kenneth Arrow. H βάση του βρίσκεται στην Ασύμμετρη Πληροφόρηση (asymmetry of information) του μεγάλου Joe Stiglitz, ίσως του σημαντικότερου Νόμπελ που έχουμε δώσει ποτέ στην ιστορία του θεσμού, αλλά και φίλου και 'συντρόφου' στα όμορφα εκείνα χρόνια της Σιγκαπούρης, όταν μοιραζόμασταν το ίδιο δωματιάκι, προσπαθώντας να καπνίσουμε δίπλα στο ανοιχτό παράθυρο, σε περίοδο ιουλιανών μουσώνων, και με ένα κουτάκι μπύρα στο χέρι, αργά Παρασκευές απόγευμα.

HH

CREDIT SUISSE: ‘GET YOUR MONEY AND RUN’

People keep telling me that I am turning into a storyteller. In a way, this is ‘bad news’ but on the other hand it is also fun because your stories are safe: Those who could refute them are most probably all gone.😉

It was, thus, June 2008, in the midst of global financial exuberance. It was a majestic June really, when one would have to force himself to stay indoors. For shipping, the 2000s were the ‘golden decade’. Timecharters would go up to $100,000 per day, i.e., ten times higher than a ship’s breakeven point (assuming you could find a ship to rent). The shipbuilding orderbook (gross capital formation, as we economists say) was up to an unprecedented 50% of owned-tonnage, with delivery times up to 4 years!

Dark clouds were gathering, however. At a Terminal Operations Conference (TOC) in Amsterdam, among rivers of champaign, I had alerted the audience about the perils that were lurking ahead of us. Many had laughed at me and called me a Cassandra: «don’t you see what is going on around you, man? How can you say such things», was the usual retort (all this is well documented in my paper with Helen Thanopoulou[1]).

The following month, July 2008, we were savoring a sumptuous ‘aperitivo’ on the roof garden of the palazzo of the Martini family, on Geneva’s boulevard President Wilson, and in the good company of the ‘family’ and some Swiss bankers (yes; Credit Suisse too).

As we discretely receded to the corner of the terrace, to light up, away from the ladies, I couldn’t resist the opportunity to nonchalantly ask them for some good investment ideas. The most senior banker squinted, looked at me straight in the eyes, puffed on his Cohiba, and said, in a soft, calculative, voice:

"professor, get your money and run".

Luckily, I followed his advice.
Two months later, the Lehman Brothers ‘bomb’ exploded.
And then it all began.

HH

P.S. As I was writing these lines, Sunday the 19th of March, 2023, Credit Suisse was bought by UBS for $2 billion, together with a generous soft-landing pillow by the Swiss central bank. 

[1] Haralambides, H.E. and Thanopoulou, H. (2014). The economic crisis  of  2008 and  world shipping:  Unheeded warnings. SPOUDAI, Vol. 64, No 2, 2014.

FACEBOOK: Μεταξύ σοβαρού κι αστείου

 

Δεν ξέρω ποιο θα είναι το μέλλον του ΦΒ αλλά μιλώντας με τις νέες γενιές, δεν προβλέπεται ρόδινο. Και θα ‘ταν κρίμα. Γιατί το ΦΒ είναι η μεγαλύτερη κοινωνική επανάσταση μετά τη ζώνη αγνότητας. Και να το γιατί. Tο ΦΒ μας ένωσε, μας έφερε κοντά, μηδένισε την απόσταση. Θυμάμαι, 40 χρόνια πριν, φοιτητής στην Αγγλία, βγαίναμε στο δρόμο, στη βροχή και στο χιόνι, να πάμε στους περίφημους εκείνους κόκκινους τηλεφωνικούς θαλάμους, στα σκοτεινά, να τηλεφωνήσουμε, με κέρματα, στο σπίτι, στην Αθήνα. Τώρα, έχουμε παιδιά, εγγόνια, γονείς και τον πλανήτη ολόκληρο, σε 24ωρο βάση, με εικόνα μάλιστα, στο σαλόνι μας. Κάτι τέτοιο, 40 χρόνια πριν, θα φάνταζε σαν οργιάζουσα επιστημονική φαντασία.

Καταλαβαίνουμε πλέον καλύτερα ο ένας τον άλλον˙ όχι τόσο μέσα από τις αναρτήσεις μας, όσο μέσα από τα σχόλια που κάνουμε στις αναρτήσεις των άλλων. Όσα μπορεί πλέον να καταλάβει κάποιος μέσα από τις 10 λέξεις ενός σχολίου, θα χρειαζόταν δύο χρόνια ανάλυσης σε ένα νεαρό ψυχολόγο. Μην σχολιάζεις λοιπόν φίλε μου Βασίλη. Πες ό,τι έχεις να πεις αλλά μη σχολιάζεις επί παντός επιστητού. Εκτίθεσαι.

Το ΦΒ μας ανέβασε το ηθικό που καταρράκωσε η καθημερινότητα. Αποκτήσαμε φωνή, που την ακούει πλέον όλος ο πλανήτης. Έτοιμοι όλοι για το Βραβείο Πούλιτζερ. Το ΦΒ μας έπεισε ότι όλοι πλέον νομιμοποιούμαστε να έχουμε άποψη. Και ακόμα περισσότερο, και εδώ είναι το πιο διασκεδαστικό, μας έκανε να πιστέψουμε πως υπάρχουν άνθρωποι που «θα όφειλαν» να ενδιαφέρονται για την άποψή μας. Κι αν αυτό δεν επιβεβαιώνεται από τα ‘μου αρέσει’ από κάτω, τότε ξαναπέφτουμε σε βαθιά κατάθλιψη: «μα γιατί; Δυο ώρες έκανα να το γράψω. Και ήταν τόσο καλό…».

Και το παραπάνω με φέρνει στο τελευταίο μου σημείο: ο κόσμος πλέον δε διαβάζει. Σκρόλιν κάνει στον υπολογιστή και στο τηλέφωνο, και ζάππιν στην τηλεόραση. Προσπαθεί έτσι να διασκεδάσει την καταπίεση και τα προβλήματα που κουβαλάει από τη δουλειά στο σπίτι. Ώσπου να είναι έτοιμο το φαγητό. Να φάει και να μεταβεί στο παράλληλο σύμπαν του, μέχρι το επόμενο πρωί. Ο πανέξυπνος Ζούκερμπεργκ το κατάλαβε αυτό και έτσι επινόησε το Instagram: σκρόλιν φωτογραφιών. Και οι ακόμα εξυπνότεροι Κινέζοι σκέφτηκαν πως ούτε αυτό είναι το πιο έξυπνο: Για τα σύγχρονα ζόμπι, τα σύντομα βιντεάκια είναι πολύ καλύτερα από τις φωτογραφίες του Instagram. Και έτσι μας ήρθε και το Τικ Τοκ.

Δεν είναι ωραία και θαυμαστά όλα αυτά;

ΗΧ

Ούλωφ Πάλμε

Φτιάναμε βαλίτσες για την επόμενη περιπέτειά μας, στη Σουηδία, όταν τ’ ακούσαμε στο ραδιόφωνο˙ και παγώσαμε.

«μα γίνονται τέτοια πράματα στη Σουηδία;».

Τότε, ο Πάλμε ήταν ίσως ο πιο αγαπητός πολιτικός ηγέτης του πλανήτη. Ίσως επειδή δεν ήταν πολιτικός αλλά ένας απλός άνθρωπος που πήγαινε, μεσάνυχτα, απ’ το σινεμά στο σπίτι με τα πόδια. Εκεί τον βρήκαν και οι δύο σφαίρες που του έκοψαν το νήμα της ζωής και συγκλόνισαν τον πλανήτη.

Ένας «αληθινός» σοσιαλιστής που τα έβαλε με όλες τις πτυχές του ‘συστήματος’: πυρηνικά, ΗΠΑ, Βιετνάμ, Τρίτος Κόσμος, Απαρτχάιντ. Συνομιλητής τόσο του Αραφάτ όσο και του Κάστρο. Δε συμβιβάστηκε ποτέ και ποτέ δε δίστασε να πει τη γνώμη του, αν πίστευε πως αυτό θα εξυπηρετούσε την αλήθεια. Ίσως αυτό να ήταν που του κόστισε και τη ζωή.

37 χρόνια αργότερα, και ο δολοφόνος του δε βρέθηκε ποτέ. Και ούτε θα βρεθεί. Ο φάκελος Ούλωφ Πάλμε έκλεισε οριστικά πριν κάνα-δυο χρόνια, με εισαγγελική απόφαση.

HX

Let's go fly a kite

 

🎵with your fist holding tight, to the string of your kite*🎵

Θυμάμαι τον πατέρα μου.

Το Σάββατο το μεσημέρι έφερνε τις μάvες και την καλούμπα.

Μόνο εκείνος ήξερε από πού τ’ αγοράζαμε.

Οι μάνες έπρεπε να είναι από λυγαριά. 110 εκ.

Και η καλούμπα κορδονέτο: Πλεξίδα που την ξέστριβα, για να μην μπερδευτεί ο σπάγκος στο μάζεμα, και την τύλιγα μετά, με ‘οχτάρια’, σ’ ένα κομμάτι ξύλο.

Αν είχε περισσέψει τίποτα από πέρυσι, τις ενώναμε και την κάναμε διπλή.

«πρόσεχε τους κόμπους γιατί θα σου μπερδευτεί ο σπάγκος στο μάζεμα», μου έλεγε.

Την Κυριακή τον κολλούσαμε.

Μπλε και άσπρες λαδόκολλες απ’ το ψιλικατζίδικο. Ένας Σταυρός. Ελληνική σημαία.

Η Μαρίκα έφτιαχνε την αλευρόκολλα στην κουζίνα.

Η γιαγιά κυρ-Ασημίνα, από πολύχρωμες κόλες γλασέ, έκοβε και έδενε την ουρά, καθισμένη πάντα στη ντιβανοκασέλα της. Είναι η μόνη θέση που τη θυμάμαι, να ακούμε ανελλιπώς τον Ορέστη Λαμπίρη και τη γιαγιά Ανούσκα στο «Σπίτι των Ανέμων».

Μόνο εκείνος ήξερε να μετράει και να δένει τα ζύγια.

«άμα ζυγιάζεις σωστά, ο αετός δε θα σου κάνει ποτέ κοιλιά…»

Πολλές φορές ακολουθούσε και ο μπατζανάκης του. Ο Νίκος Β. Κωνσταντινουπολίτης εκείνος, ήξερε να φτιάχνει 'γαϊτανάκι'. Πλάκα είχε αλλά το γαϊτανάκι δεν έχει ζόρι. Κοριτσίστικο πράμα δηλαδή 😆 

Μαθήματα.

Ανεξίτηλα.

Από το πανεπιστήμιο της Ζωής.

Και των αναμνήσεων.

Καλά Κούλουμα.

 ΗΧ

*Mary Poppins. 

Ρολόγια SFIKO, Ευκλείδης Sr., προστατευτισμός και ιστοριούλες για να περνά η ώρα

Του Ευκλείδη του άρεσαν τα ρολόγια˙ και τα μάζευε.

Πολλοί οι πλανόδιοι πωλητές που περνούσαν κάθε μέρα από το μαγαζί, κι εκείνος αγόραζε. Τα πάντα. Βιβλία, ρολόγια, τσιγάρα, χαλιά, κι εγώ δεν ξέρω τι.

Εκείνα τα χρόνια το SEIKO ήταν ένα αξιοπρεπές ρολόι.

Ήταν βλέπεις η δεκαετία της Ιαπωνίας. Με υψηλή τεχνολογία και οικονομίες κλίμακας (χαμηλό κόστος) οι Ιάπωνες κατακτούσαν την Ασία και στη συνέχεια τον κόσμο όλο. Ώσπου η χώρα έγινε ακριβή. Και τη σκυτάλη την πήρε η Κορέα. Μετά η Κίνα, το Βιετνάμ, οι Φιλιππίνες, η Ινδονησία και ακολουθεί, σύντομα, η Αφρική. Διεθνής Καταμερισμός της Εργασίας[1] το λένε αυτό κάποιοι οικονομολόγοι, σαν τη φίλη μου την Ελένη.

 Εμείς, από την άλλη, ακολουθήσαμε το αντίθετο μοντέλο. Του προστατευτισμού, των κλειστών συνόρων και των απαγορευτικών δασμών. Επικρατούσαν τότε οι θεωρίες του Χιλιανού Raul Prebisch, του πρώτου Γενικού Γραμματέα της UNCTAD[2], γνωστές ως θεωρίες ‘προστασίας νηπιακής βιομηχανίας’.[3] Απλά, όπως κανείς προστατεύει ένα μωρό ώσπου να μεγαλώσει, έτσι πρέπει να προστατεύουμε και την εγχώρια παραγωγή, ώσπου να αναπτυχθεί και να γίνει διεθνώς ανταγωνιστική. Δεν μπορείς, με άλλα λόγια, να την εκθέσεις στον ανελέητο ανταγωνισμό των πολυεθνικών γιατί δε θα επιβιώσει. Εδώ που τα λέμε, κοιτώντας πίσω 50 χρόνια, ο Ραούλ δεν είχε και πολύ δίκιο: Δεν θα πισωγυρίσω σε ένα θέμα που το έχω πιάσει άπειρες φορές αλλά, με δυο λόγια, ήταν οι αναπτυσσόμενες χώρες αυτές που επωφελήθηκαν από το άνοιγμα των συνόρων και την παγκοσμιοποίηση. Εμείς αντίθετα, οι ‘σταυροφόροι’ της παγκοσμιοποίησης, πληρώνουμε τώρα το κόστος και αρχίσαμε ήδη να μιλάμε για απο-παγκοσμιοποίηση.[4]

Οι προστατευτικοί δασμοί μας λοιπόν ήταν υπέρογκοι, κι αν τύχαινε να κουβαλάς κάτι στη τσέπη σου, σε έκοβε κρύος ιδρώτας με το διαπεραστικό βλέμμα του τελωνιακού στο Ελληνικό. Άσε δε και τη συχνότατη σωματική έρευνα, ιδιαίτερα του ‘ωραίου φύλου’... Αλλά ακόμα και αν ήσουν από τους λίγους προνομιούχους που μπορούσαν πού και πού να κάνουν κάποιο ταξιδάκι στο εξωτερικό, με τι λεφτά να αγοράσεις το Ελβετικό ρολόι; Πριν φύγουμε, έπρεπε να περάσουμε από την Τράπεζα της Ελλάδος να «βγάλουμε συνάλλαγμα», που μας το γράφανε κιόλας στο διαβατήριο, μη τυχόν και ξαναζητήσουμε. Οι μόνοι που μπορούσαν λοιπόν να τα αγοράσουν ήταν αυτοί που είχαν λεφτά στο εξωτερικό˙ εφοπλιστές δηλαδή, ναυτικοί, κλπ. Δεν ήταν δε άγνωστη και η πρακτική, κάποιος να περνάει "για μια καλημέρα" από το γραφείο στον Πειραιά, να δίνει ένα ποσό σε δραχμές και να παίρνει το ισοδύναμο σε λίρες από το γραφείο του Λονδίνου 

[Παρένθεση. Συχνά, αυτό γινόταν με το αζημίωτο του 'εξυπηρετούντος', αφού η 'επίσημη' και η 'αγοραία' ισοτιμία της δραχμής απείχαν όσο η γη απ' τη σελήνη. Και όχι, φυσικά, μόνο στη χώρα μας. Έχω γράψει για τις 'περιπέτειές' μου στην κομμουνιστική Πολωνία (1987-1989): Στη συλλογή μου, έχω αριστουργηματικές ερμηνείες Πεντερέτσκι, Σιμανόφσκι, κ.α., σε βινύλιο που είχε τότε αγοραστεί 2 σημερινά σεντ ο δίσκος. Κλείνει η παρένθεση].

 Έτσι λοιπόν τα Ελβετικά ρολόγια όχι μόνο δεν υπήρχαν στην Ελληνική αγορά, αλλά και ήταν άγνωστα. Δεν υπήρχε ίντερνετ ούτε διαφήμιση: ποιος θα διαφήμιζε κάτι που δεν υπήρχε; Ποιος ήξερε πράγματι τα Βασερόν, τα Πατέκ, τα IWC, και τόσα άλλα; Αλλά ακόμα και τα Ρόλεξ, που σήμερα τα βρίσκεις στα καροτσάκια; Κάνα Ωμέγα ίσως να 'βλεπες πού και πού, ή κάνα Ζενίθ.

 Μπαίνει λοιπόν ένα μεσημέρι ο Ευκλείδης στο σπίτι (το πρώτο που θα έκανε ήταν να κοιτάξει στο ντουλάπι κάτω απ’ το νεροχύτη της κουζίνας, να δει αν του είχα πάρει κρασί. Ούτε κρασιά είχαμε τότε. Μόνο ρετσίνα που την αγοράζαμε χύμα στα καρβουνιάρικα, ή γεμίζοντας τη νταμιτζάνα σε κάποια ‘ημερήσια’ κυριακάτικη εκδρομή στα Μεσόγεια).

 «Κοίτα να δεις τι σου βρήκα», μου λέει ένα μεσημέρι, με περίσσιο καμάρι. Και το βγάζει από την τσέπη του. Ωραίο ρολόι. Πράσινη πλάκα. SEIKO. Ακόμα το έχω. Έτσι όμως όπως το κοίταζα, βλέπω πως έλειπε η κάτω γραμμούλα από το Έψιλον. SFIKO δηλαδή έλεγε και όχι SEIKO!

«ρε μπαμπά, σφίκο λέει τούτο ‘δω», του λέω.

Ποιος είδε το Θεό και δεν το φοβήθηκε:

«α.. τον κερατά!», ξεφώνισε κατακόκκινος, όπως γίνεται πάντα όταν θυμώνει ένας κοκκινοτρίχης.

Δεν έμαθα ποτέ τι απέγινε ο ‘προμηθευτής’ του...

Αλλά το Σφίκο το έχω ακόμα.

Και μπορεί και να το φορέσω καμιά φορά.

Όταν το θυμηθώ.

Όχι όμως για να βλέπω την ώρα.

ΗΧ

 

---

[1] International Division of Labor.

[2] United Nations Conference on Trade and Development. Εδρεύει στη Γενέβη.

[3] Infant Industry Protection.

[4] Deglobalization.