Η Ολλανδία,
λοιπόν, έχει 13 δημόσια πανεπιστήμια (για ένα πληθυσμό17 εκατ.), κάτω από την
εποπτεία του υπουργείου Παιδείας, Πολιτισμού και Επιστημών (OCW). Το κύριο
μέρος της χρηματοδότησής τους προέρχεται από το υπουργείο αυτό, και ακολουθούν
τα δίδακτρα των φοιτητών, διεθνή προγράμματα μάστερ, ερευνητικά προγράμματα,
χορηγίες, ονομαζόμενες έδρες, κλπ.
Η χρηματοδότηση
του υπουργείου βασίζεται στο κόστος λειτουργίας του πανεπιστημίου. Τα πάντα αξιολογούνται,
κοστολογούνται, και με βάση το κόστος αυτό, ο πρόεδρος του πανεπιστημίου
καταρτίζει τον προϋπολογισμό του ιδρύματος
που υποβάλλει, μαζί με τον απολογισμό της προηγούμενης χρονιάς, στον
υπουργό.
Να ένα
παράδειγμα. Όταν έκανα μάθημα στη Ρώμη (και στα δικά μας πανεπιστήμια το ίδιο
ισχύει), μπορούσα να διαλέξω όποια αίθουσα ήθελα, και για όσο χρόνο την ήθελα,
αρκεί να ήταν ελεύθερη˙ ακόμα κι αν ήταν αίθουσα για 200 φοιτητές, ενώ εγώ είχα
μόνο 10. Στην Ολλανδία, για να δώσω ένα καινούργιο μάθημα, χρειάζομαι 20
περίπου φοιτητές (break even). Έτσι θα πληρώσω το (τεκμαρτό) κόστος του
δωματίου, το φως, τη θέρμανση, την καθαρίστρια, το πάρκινγκ, την ασφάλεια, κλπ.
Το κόστος της αίθουσας υπολογίζεται με βάση το κόστος ευκαιρίας: Πόσο θα
νοικιαζόταν η αίθουσα αν κλείναμε το πανεπιστήμιο και νοικιάζαμε τις
εγκαταστάσεις στον ιδιωτικό τομέα;
Αν δεν γραφτούν
20 φοιτητές, ο κοσμήτορας θα μου ζητήσει να καλύψω τη διαφορά στο κόστος από
εναλλακτικές πηγές. Εδώ υπάρχει πρόβλημα αλλά υπάρχουν και οι λύσεις, προφανώς.
Για να βρω τους 20 φοιτητές, θα πρέπει να έχω αξιολογηθεί θετικά. Δυστυχώς, δεν
μπορώ να κάνω μάθημα για τα μπαχαρικά της ισλαμικής κουζίνας σε 5 φοιτητές,
ούτε μπορώ να ζητήσω απ' το φορολογούμενο να το πληρώσει. Αυτό θα ήταν το κακώς
εννοούμενο «δημόσιο πανεπιστήμιο» και η κακώς εννοούμενη «ακαδημαϊκή ελευθερία».
Στη συνέχεια, ο κοσμήτορας θα προετοιμάσει τον προϋπολογισμό της σχολής, θα τον υποβάλει στον πρόεδρο του πανεπιστημίου, ο οποίος θα συντάξει τον ενοποιημένο προϋπολογισμό του ιδρύματος και θα τον παρουσιάσει στον επιβλέποντα υπουργό για τη χρηματοδότηση του επόμενου χρόνου.
Δημόσιο πανεπιστήμιο, ιδιωτικοοικονομική διαχείριση. Τόσο
απλά.
Ο προϋπολογισμός κατατίθεται
μαζί με τον απολογισμό της προηγούμενης χρονιάς και οι όποιες αυξήσεις θα
πρέπει να είναι μικρές και λελογισμένες. Ο υπουργός θα λάβει υπόψη του όχι μόνο
το κόστος αλλά και τις εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης του πανεπιστημίου.
Εδώ, ένα πανεπιστήμιο μπορεί να πέσει θύμα της ίδιας του της επιτυχίας. Εμείς,
για παράδειγμα, παίρνουμε λιγότερα ανά φοιτητή απ’ ότι το Άμστερνταμ γιατί
είμαστε πιο εξωστρεφείς και άρα πιο επιτυχείς στην προσέλκυση ερευνητικών προγραμμάτων.
Αντί επιλόγου,
δυο σημαντικά θέματα που θα αναλύσω σε επόμενες αναρτήσεις. α) Είπα πως τα
πάντα κοστολογούνται. Αλλά για να κοστολογηθούν, πρέπει πρώτα να αξιολογηθούν.
Για παράδειγμα, αν δεν δημοσιεύσω την ποσότητα, ποιότητα, αλλά και στις
επιθεωρήσεις που προκρίνει η σχολή μου (journal list), η οποία είναι και αυτή με τη σειρά της
υπόλογη στο κοινωνικό σύνολο για την έρευνα που παράγουμε, χάνω (λογιστικά) το
40% του μισθού μου. Και αφού όντας δημόσιος υπάλληλος το πανεπιστήμιο δεν
μπορεί να με απολύσει, έχουμε κι εδώ ένα πρόβλημα να λύσουμε. Και το λύνουμε εύκολα. β) Έγραψα πως
υπάρχουν δίδακτρα που ο φοιτητής πληρώνει στο πανεπιστήμιο της επιλογής του.
Και εδώ όμως μάλλον για δημιουργική λογιστική πρόκειται μιας και ο φοιτητής θα
λάβει ένα πολύ χαμηλότοκο δάνειο που θα αρχίσει να αποπληρώνει μόνο όταν
μπορέσει, όταν δηλαδή πιάσει δουλειά, και μέχρι να πάρει σύνταξη. Το μηνιαίο κόστος είναι έτσι μηδαμινό. Το όφελος όμως μεγάλο: η απόφαση του φοιτητή σε ποιο πανεπιστήμιο θα πάει και πού θα πληρώσει δίδακτρα, εντείνει την άμιλλα ανάμεσα στα πανεπιστήμια, και μόνο καλό μπορεί να κάνει κάτι τέτοιο.
Επανέρχομαι λοιπόν
συντόμως με τα πολύ σημαντικά θέματα των διδάκτρων και της αξιολόγησης.
ΗΧ
