Μεγάλο εγχείρημα αυτό, Βασίλη, και δύσκολα θα το φέρει εις πέρας η κυβέρνηση, ιδιαίτερα αν προσπαθήσει να το κάνει με διαβούλευση, όπως λέει, μετά τις γιορτές.
Αλλά τι είναι όμως, ρε συ Βασίλη, αυτά τα κλειστά επαγγέλματα;
Γιατί ο λιμενεργάτης του ΟΛΠ και ο μηχανοδηγός του ΟΣΕ να αμείβονται με 100 χιλιάδες ευρώ το χρόνο, και γιατί να μπορεί ο φαρμακοποιός να μεταβιβάζει την άδεια του φαρμακείου στο παιδί του (που μπορεί να είναι και κρετίνος), όταν νέοι φαρμακοποιοί είναι άνεργοι;
Λένε, για τους Μανιάτες, που ανέκαθεν μονοπωλούσαν τον ΟΛΠ, πως όταν γεννιόταν αγόρι, ο πατέρας έστελνε το εξής τηλεγράφημα στους ‘ξενιτεμένους’ συμπατριώτες του στα Μανιάτικα (λόφος Βώκου στον Πειραιά):
«εγεννήθη άρρεν, κρατήσατε θέσιν»
Τα κλειστά επαγγέλματα λοιπόν Βασίλη είναι κάτι σαν τις μεσαιωνικές συντεχνίες (guilds) της βόρειας Ευρώπης. Κάτι σαν τις μασονίες να πούμε, που ξεκίνησαν σαν συντεχνίες χτιστών (masons). Ο σκοπός τους είναι να ελέγξουν το επάγγελμα, την είσοδο σε αυτό, την εκπαίδευση των μαθητευομένων (μάγων*), την αμοιβή τους, την ποσότητα παραγωγής και την τιμή πώλησης (που είναι και ο απώτερος στόχος). Όπως λέμε εμείς οι οικονομολόγοι, ο αυτo-έλεγχος της δραστηριότητάς τους αποσκοπεί στην αποκόμιση οικονομικής προσόδου (economic rent) μέσω περιορισμού του ανταγωνισμού.
Το πώς και γιατί δημιουργήθηκαν τα κλειστά επαγγέλματα στη χώρα μας έχει πολυσυζητηθεί και θα το αφήσω στους ιστορικούς. Αλλά πολλές φορές δημιουργήθηκαν με την ανοχή, αν όχι και με την ενθάρρυνση και παρότρυνση, των κυβερνήσεων. Και πολλές φορές για καλό σκοπό.
Για παράδειγμα, δημιουργούνται όταν το μέγεθος της αγοράς είναι πολύ μικρό για να αντέξει τον ανεξέλεγκτο ανταγωνισμό (natural monopoly), ή όταν μπαίνουν θέματα ασφάλειας ή δημόσιας υπηρεσίας.
Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, λειτουργεί ένα σύστημα αδειών που σκοπό έχει τον καθορισμό των όρων λειτουργίας του επαγγέλματος, την ποιότητα της υπηρεσίας και τον έλεγχο των τιμών. Στη χώρα μας, αυτό όχι μόνο δε συνέβη ποτέ**, αλλά οι άδειες υπήρξαν προϊόν πελατειακής ρουσφετολογίας και αντικείμενο αγοραπωλησίας σε τιμές πολλαπλάσιες της αρχικής τιμής αγοράς˙ τιμές που το ύψος τους ήταν απόλυτα αντιπροσωπευτικό του πόσο 'κονομούσαν' οι προνομιούχοι.
Τις πιο πολλές φορές όμως τα κλειστά επαγγέλματα δημιουργήθηκαν λόγω ενός ανύπαρκτου ρυθμιστικού πλαισίου που επέτρεπε ατιμώρητα τέτοιου είδους εναρμονισμένες καταχρηστικές πρακτικές.
Αυτό που θα κάνω λοιπόν εδώ είναι να συνδέσω τα κλειστά επαγγέλματα με το μεγάλο θέμα της αισχροκέρδειας˙ μιας λέξης Βασίλη που, έτσι για την πληροφόρησή σου, δεν υπάρχει σε άλλη γλώσσα.
[θυμάσαι εκείνον τον ψημένο τον Κίμωνα τον Κουλούρη που έτρεχε με τις κάμερες στις λαϊκές; Ή τους εκάστοτε πρωθυπουργούς που κάθε Πάσχα και Χριστούγεννα φωνάζουν στο Μαξίμου τις παραγωγικές τάξεις ζητώντας τους να δείξουν αυτοσυγκράτηση; Και που από μέσα τους αυτοί ψοφάνε στα γέλια με την αφέλεια του πρωθυπουργού;]
Με απλά λοιπόν λόγια Βασίλη, αισχροκέρδεια είναι η ικανότητα κάποιου που πουλάει κάτι να το πουλάει σε τιμή υψηλότερη του (οριακού) κόστους παραγωγής. Αυτό γίνεται όταν ο ανταγωνισμός είναι ατελής και δε 'δουλεύει', π.χ. γιατί υπάρχει μεγάλη συγκέντρωση κεφαλαίου, ή λόγω ελλιπούς πληροφόρησης του καταναλωτή, ή λόγω γεωγραφικών πλεονεκτημάτων (βλ. καντίνες και κιλικία πλοίων, και βενζινάδικα εθνικών οδών και νησιών) αλλά και για πολλούς ακόμα λόγους.
Αλλά για να εξηγούμαστε μια και καλή Βασίλη: δεν υπάρχει τίποτα το ‘αισχρό’ στην έννοια του κέρδους για όποιον αποδέχεται το παιχνίδι των αγορών***. Υπάρχει μόνο κακός ή ανύπαρκτος νόμος (αλλά και ανημέρωτος πολίτης) που δεν ενθαρρύνει τον ανταγωνισμό και αδυνατεί να ελέγξει και να περιορίσει το υπερβολικό κέρδος.
Το κράτος οφείλει να νομοθετεί αποτελεσματικά και δεν μπορεί να μεταβιβάζει την ανεπάρκεια του στον πολίτη, ζητώντας του να κάνει, μονομερώς, ό,τι το ίδιο αδυνατεί να κάνει συλλογικά˙ ζητώντας του να αποδεικνύει καθημερινά ότι δεν είναι ελέφαντας.
Πλουτισμός υπάρχει εκεί όπου οι αγορές είναι ατελείς και ξέφραγα αμπέλια.
Εκεί που ο επιχειρηματίας μπορεί να ανακαλύπτει ‘τρύπες’ στο ρυθμιστικό πλαίσιο.
Προσωπικός πλουτισμός και πολυδισεκατομμυριούχοι υπάρχουν στην Ρωσία, την Κίνα και την Ινδία˙ όχι στη Γερμανία, τη Γαλλία και τη Δανία.
Οι 100 πλουσιότεροι άνθρωποι της Ολλανδίας είναι ‘πάμφτωχοι’ δίπλα στους 100 πλουσιότερους Έλληνες.
Στη Σιγκαπούρη, τη χώρα με το πιο εξελιγμένο και αυστηρό ρυθμιστικό πλαίσιο αγορών, ο μικροεπιχειρηματίας ζει στα όρια της ανέχειας και όχι στα όρια της Εκάλης.
Και για να καταλήγουμε σιγά σιγά:
Αυτός που αισχροκερδεί, μπορεί να πουλάει αεροπλάνα και φρεγάτες, πασατέμπο στο γήπεδο, να νοικιάζει το διαμέρισμά του στο Κολωνάκι, ή, όμως, και να προσφέρει προς ενοικίαση την συντεχνιακά οργανωμένη εργασία του.
Είπαμε. Θα τα λέμε όλα εδώ.
Αισχροκερδής είναι ο ταξιτζής που διπλομισθώνει, αλλά και ο μόνιμος δημόσιος υπάλληλος που λουφάρει.
Αισχροκερδής είναι ο εφοριακός που τα πιάνει αλλά και ο αιώνιος φοιτητής.
Το βενζινάδικο που νοθεύει, αλλά και το δημοσιογραφικό παπαγαλάκι που παραπληροφορεί.
Να το πω αλλιώς; Όσο αισχροκερδής είναι ο μανάβης που κλέβει στο ζύγι, άλλο τόσο είναι και ο πρόεδρος της ΓΕΣΕΕ, οι αποδοχές του οποίου, όπως μαθαίνω, ξεπερνούν τις 20 χιλιάδες ευρώ τον μήνα!
Εύχομαι λοιπόν καλή επιτυχία στην κυβέρνηση, γιατί όσο γρηγορότερα απαλλαγούμε από αυτά τα καρκινώματα τόσο το καλύτερο για την υγεία του Τόπου.
Η. Χαραλαμπίδης
*Πώς μπορώ τώρα να μη σας βάλω να ακούσετε το αριστούργημα του Dukas «ο μαθητευόμενος μάγος»; Κακή ηχογράφηση και βιντεοσκόπηση στην Ιαπωνία, αλλά μοναδικός ο Βλαδίμηρος Ασκενάζι στο πόντιουμ. Το έργο χαρακτηρίζεται ως η αποθέωση των πνευστών (ιδιαίτερα του φαγκότου). πατήστε εδώ
**έχετε δει ποτέ άδεια λειτουργίας ταξί; Σίγουρα δε λέει πως το ταξί το πλένουμε μια φορά το χρόνο, και πως ο ταξιτζής μπορεί να οδηγεί με τη σαγιονάρα, το σορτσάκι και το βρόμικο φανελάκι, να καπνίζει, να είναι αξύριστος και να βάζει τον Πανταζή στη διαπασών!
***το οποίο, όπως είπε ο Τσώρτσιλ, είναι ό,τι το χειρότερο, εκτός από τα ‘παιχνίδια’ που δοκιμάσαμε και απορρίψαμε.
ΥΓ: την παράγραφο αυτή την οφείλω στο συμμαθητή μου και καθηγητή του Παντείου Πανεπιστήμιου Απόστολο Δεδουσόπουλο και τον ευχαριστώ που μου το υπενθύμισε. Ο αντίλογος στο άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων έγκειται στο ότι αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει στη δημιουργία ιδιωτικών μονοπωλίων˙ κάτι που έγινε για παράδειγμα στο Αιγαίο με την απελευθέρωση της ακτοπλοΐας. Ο αντίλογος αυτός είναι θεμιτός και έχει ουσιαστική βάση. Αλλά εδώ είναι που χρειάζεται το αποτελεσματικό ρυθμιστικό Κράτος που θα ενθαρρύνει τον ανταγωνισμό, θα ορίσει την αγορά (market definition), θα βάλει πλαφόν στα μερίδια αγοράς, και θα ελέγξει τιμές και ποιότητα υπηρεσίας.
No comments:
Post a Comment