June 13, 2004

Ευρωεκλογές 2004: Αναγνωρισιμότητα

«κάποιοι με κατηγόρησαν για έλλειψη αναγνωρισιμότητας, αλλά τέτοια αναγνωρισιμότητα εγώ τους τη χαρίζω» (Μαίρη Ματσούκα, Ευρωβουλευτής ΠΑΣΟΚ)

«όσα δεν φτάνει η αλεπού τα κάνει κρεμαστάρι» (λαϊκή παροιμία)

Αφορμή για το σημερινό άρθρο ήταν η παραπάνω πρόσφατη δήλωση της κυρίας Ματσούκα. Με άλλα λόγια, ‘εγώ είμαι αυτή που είμαι και δεν χρειάζομαι τη δημοσιότητα των τηλε-παραθύρων’. Ίσως να είναι κι έτσι. Ίσως ο πολίτης να έχει πραγματικά βαρεθεί την ξύλινη, γενικόλογη, και κενή περιεχομένου –albeit άψογα καλλιεργημένη και προβαρισμένη- γλώσσα του επαγγελματία πολιτικού. Με μία διαφορά. Η αναγνωρισιμότητα από μόνη της δεν είναι αρκετή, αν δεν συνοδεύεται από το ανάλογο πολιτικό κύρος. Η ‘αναγνωρισιμότητα’ και αυτή αναγνωρίζεται. Αναγνωρισιμότητα έχει ο Θόδωρος Πάγκαλος αλλά και η Άντζελα Γκερέκου. Ο Νικήτας Κακλαμάνης αλλά και ο Κώστας Καρράς. Αλλά άλλο αναγνωρίσιμος και άλλο αναγνωρισμένος. Και ο κόσμος μπορεί να δει αυτή τη διαφορά.

Όπως ο Γιώργος Παπανδρέου δε δίνει λευκή επιταγή στη ΝΔ, έτσι και ο λαός δεν θα δώσει σήμερα λευκή επιταγή στο Γιώργο για την κατάρτιση του ψηφοδελτίου του. Κρατώντας τα χαρτιά του κλειστά μέχρι το παρά πέντε, ο κ. Παπανδρέου δεν έδωσε στον κόσμο την ευκαιρία να ακούσει τους ευρωβουλευτές του ΠΑΣΟΚ, να τους γνωρίσει, και να τον πείσουν ότι αξίζει να τους ψηφίσει. Πόσο μάλλον όταν ο κ. Παπανδρέου διατείνεται για το πόσο σημαντικές είναι αυτές οι εκλογές για την Ελλάδα. Ο αρχηγός μπορεί να καταρτίζει το ψηφοδέλτιο αλλά ο λαός ψηφίζει. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που το εργοστάσιο παράγει το προϊόν, αλλά ο καταναλωτής αγοράζει. Και το αγοράζει όχι γιατί του λένε ότι το παράγει η Philips, η Procter & Gable ή η Unilever, αλλά επειδή είτε το αναγνωρίζει, ή το έχει δοκιμάσει και το εμπιστεύεται. Στην περίπτωση των ευρωβουλευτών του ΠΑΣΟΚ κανένα από τα δύο δεν συνέβη. Παρ’ όλα αυτά, καλούμαστε να τους ψηφίσουμε. Με λευκή επιταγή. Επειδή το είπε ο Γιώργος.

Κανείς δεν αμφιβάλει ότι η οικονομική και κοινωνική πρόοδος επιτυγχάνονται όχι τόσο από τους ‘αναγνωρίσιμους’, όσο από τον άγνωστο τεχνοκράτη, επιστήμονα, καλλιτέχνη. Τη ραχοκοκαλιά της κοινωνίας μας. Αλλά στη σημερινή καταναλωτική κοινωνία, το να αγνοεί κανείς τη δύναμη της διαφήμισης, της προβολής και του μάρκετινγκ είναι μεγάλο στρατηγικό λάθος. Ο καταναλωτής ‘πρέπει’ να ξοδέψει. Αν δεν το κάνει, το σύστημα καταρρέει. Ανεργία και ύφεση ακολουθούν. Το μάρκετινγκ είναι έτσι το δεκανίκι του καπιταλισμού. Η αναγνωρισιμότητα (brand awareness) μέσω της διαφοροποίησης του προϊόντος είναι σήμερα η κύρια στρατηγική πωλήσεων της εταιρείας.

Το ίδιο ισχύει και στην πολιτική. Το ‘κυριαρχικό δικαίωμα’ έχει καταντήσει κακόγουστο αστείο. Ο πολίτης δεν ψηφίζει οικονομικά προγράμματα και προϋπολογισμούς. Όχι γιατί δεν τον ενδιαφέρουν, αλλά γιατί δεν τα καταλαβαίνει. Δεν τα πιστεύει. Πιστεύει ότι όλοι του λένε τα ίδια. Όλοι τον κοροϊδεύουν.(*) Δεν διαβάζει. Δεν έχει χρόνο να ασχοληθεί. Δεν έχει διάθεση να ασχοληθεί. Γιατί τον απασχολεί η καθημερινότητά του. Το πώς θα αποπληρώσει το δάνειο. Πώς θα πληρώσει το σχολείο των παιδιών. Και τι θα γίνει αν χάσει την όλο και πιο αβέβαιη δουλειά του. Έτσι, το όπιο στο άγχος της καθημερινότητάς του είναι το zapping ανάμεσα στη Στάη και τον Χατζηνικολάου. Και συν όλα τα άλλα, ακόμα δεν τον πείσαμε ότι τα εκατομμύρια που ξοδεύονται σε προεκλογικές εκστρατείες είναι ανιδιοτελή και στο μόνο που αποσκοπούν είναι να μετατρέψουν υποψήφιους βουλευτές σε ‘υπηρέτες’ του λαού.

Με πλήρη επίγνωση του ότι γίνομαι κοινότυπος, λέω πως η πολιτική έχει απαξιωθεί στα μάτια του πολίτη. Γι’ αυτό και η ψήφος είναι ακόμα υποχρεωτική. Μια κληρονομιά από παλιότερες εποχές˙ τότε που αν δεν είχες σφραγίδα στο εκλογικό βιβλιάριο, ή τρύπα στην ταυτότητά σου, δεν μπορούσες να βρεις δουλειά. Έτσι, όταν ο πολίτης δε συμμετέχει στην πολιτική, αλλά παρ’ όλα αυτά καλείται να επιλέξει ανάμεσα σε παρόμοια κατά τ’ άλλα προγράμματα, ανάμεσα στην κάλπη και την παραλία, είναι λογικό να επιλέγει με βάση την αναγνωρισιμότητα. Πολιτική, αθλητική, καλλιτεχνική, κινηματογραφική. Ακόμα και πορνογραφική˙ όπως πιστεύουν οι Τσέχοι εταίροι μας και η υποψήφια ευρωβουλευτής τους κυρία Nora Baumberger. Και γιατί όχι; Κάποτε, όταν δεν υπήρχε τηλεόραση, πολλές γυναίκες ψήφιζαν με βάση το παράστημα του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Και τα κόμματα το ξέρουν αυτό. Και το εκμεταλλεύονται˙ όπως οι καναλάρχες τα παράθυρά τους.

Αλλά πάντα πρέπει να καταλήγουμε με μια θετική νότα σε ένα μισογεμάτο ποτήρι. Ο νέος πολιτικός πολιτισμός δεν μας ήρθε ακόμα. Αλλά δεν θα αργήσει. Θα μας έρθει μέσα απ’ την παιδεία. Όταν οι θεσμοί παγιωθούν, καταξιωθούν και γίνουν αδιαπραγμάτευτες και απαρέγκλιτες αξίες. Όταν πάψουμε πια να τα παίρνουμε όλα σε προσωπικό επίπεδο. Όταν, στη συνείδησή μας, η γενική κοινωνική ευημερία αποκτήσει την ίδια, αν όχι μεγαλύτερη, αξία με την επιδίωξη του προσωπικού μας συμφέροντος. Όταν αποφεύγεται η υπερβολή και υιοθετείται η μετριοπάθεια και η συναίνεση. Η Ευρώπη έχει ακόμα πολλά να μας διδάξει.

Όπως και να ‘χει, και εν κατακλείδι˙ στο θέμα μας. Όταν η αναγνωρισιμότητα είναι το κύριο μέλημα των περισσότερων ανερχόμενων πολιτικών νεοσσών, η δήλωση της κυρίας Ματσούκα ότι ‘δεν τη χρειάζεται’ μόνο στο κρεμαστάρι της αλεπούς μπορεί να αποδοθεί. Και ήταν μια δήλωση λίγο αυθάδης θα έλεγα, προς όλους τους άλλους υποψήφιους, νέους ή μη, που είχαν αντίθετη άποψη. Καλή επιτυχία σήμερα κυρία Ματσούκα. Εγώ θα είμαι εδώ να σας υπενθυμίσω τη δήλωσή σας την επόμενη φορά που θα σας δω σε τηλεπαράθυρο.

(Αντί επιλόγου, προς Κώστα Σημίτη: Χαίρομαι Κύριε Πρόεδρε που η επίσκεψή σας στο Λουξεμβούργο δεν ήταν προ-ευρω-εκλογικό πυροτέχνημα. Ή μήπως ήταν;)

ΗΗ

* Και πώς να μην το πιστεύει όταν, για παράδειγμα, στην τελευταία τηλεμαχία ο μεν πρωθυπουργός περιγράφει πόσο τέλεια έχουν γίνει όλα μέσα στους τελευταίους τρεις μήνες, ο δε αρχηγός της αντιπολίτευσης ανταπαντά ότι δεν έχει γίνει τίποτε και η κυβέρνηση είναι ακυβέρνητο καράβι; Ένας απ’ τους δύο πρέπει να τον κοροϊδεύει˙ νομίζω; 

June 12, 2004

Το Ευροψηφοδέλτιο (2004) και μαθήματα ηγεσίας

Ερώτηση: Πως χωράνε σ’ ένα SMART ο Βενιζέλος και ο Πάγκαλος;
Απάντηση: Στο ΠΑΣΟΚ δεν περισσεύει κανείς (*)

Συμμετοχική Δημοκρατία.
Ο πατέρας του το έλεγε ‘σοσιαλισμός’ (**).
Εγώ απλά περιμένω να συγκυβερνήσω, 'μαζί' με το Γιώργο.

Κανείς ποτέ δεν αμφισβήτησε ότι η κατάρτιση του ψηφοδελτίου ήταν προνόμιό του. Στον τύπο. Στην πράξη όμως; Ποιος πρόεδρος, διοικητής, διευθυντής με συναίσθηση των ευθυνών του θα πάρει μια σημαντική απόφαση –διακυβεύοντας την ίδια την υπόσταση του οργανισμού- χωρίς να συμβουλευτεί το επιτελείο του ή το συμβούλιό του; Ποιος μπορεί να παραγκωνίσει μακροχρόνιες οργανωτικές δομές και συνιστώσες –αποτέλεσμα ιστορικών διαδικασιών- προτάσσοντας και επιβάλλοντας την (αδόκιμη) κρίση του; Ποιος αρχηγός θα συστήσει την ομάδα του με Co (τσικό) και yes-men (ή καλύτερα yes-women στην προκειμένη περίπτωση) παραγκωνίζοντας το βαρύ πυροβολικό του; 

Η απάντηση είναι απλή και οφείλουμε να την δούμε κατάματα: Ο αρχηγός αυτός είναι ο αρχηγός που δεν πατάει γερά στα πόδια του. Που έχει συνειδητή επίγνωση της απειρίας και του ελλείμματός του. Που, σαν αποτέλεσμα, χαμογελά αμήχανα δεξιά κι’ αριστερά, αισθάνεται άβολα μέσα σε κόσμο, μπερδεύει τα λόγια του, χάνει τις λέξεις του, κοιτά τις σημειώσεις του, μιλάει χωρίς να λέει. Ο αρχηγός αυτός δεν μπορεί να δεχθεί δίπλα του άτομα που τον υπερκαλύπτουν.

Έτσι, η ‘ανανέωση’ παίρνει άλλο νόημα. Αλλά αυτό είναι εξαιρετικά επικίνδυνο γιατί διαβρώνει θεσμούς και διακυβεύει τη συνέχεια ενός ‘συστήματος’ που δεν ξεφύτρωσε ξαφνικά χθες από μόνο του. Και δεν έχει κανείς το δικαίωμα να πάρει, απαίδευτα, ένα τέτοιο ρίσκο. Το ένα εκατομμύριο ψήφοι ήταν ψήφος εμπιστοσύνης στο ΠΑΣΟΚ και όχι απαραίτητα στον Γιώργο Παπανδρέου. Και όσο για το «Γιώργο άλλαξέ τα όλα», αυτό μόνο θυμηδία μπορεί να προκαλέσει σε κάθε σκεπτόμενο πολίτη.

Αρκετά πια και με αυτά τα «νέοι άνθρωποι με κέφι για δουλειά» και «όλοι κρίνονται» που αναμασήθηκαν και στο ευροψηφοδέλτιο. Ξέρετε κανένα πολιτικό νεοσσό που να μην επικαλέστηκε το ‘κέφι για δουλεία’ την πρώτη μέρα στο γραφείο; Και φυσικά όλοι κρίνονται. Αλλά αυτό δεν μπορεί να αποτελέσει δικαιολογία για πειραματισμούς στου κασίδη το κεφάλι. Όλοι κρίνονται. Εκ των υστέρων όμως. Και ανεπιστρεπτί. Όταν η ζημιά έχει γίνει.

Ο αληθινός αρχηγός δεν επιβάλει αλλά κερδίζει το σεβασμό. Δεν απαιτεί υπακοή αλλά κερδίζει τη σύμπνοια. Η δύναμή του πηγάζει από το θαυμασμό και την αφοσίωση των συνεργατών του για την ικανότητά του να υπερβαίνει τη συμβατική σοφία της εκάστοτε εποχής (ο Ανδρέας Παπανδρέου με το «η Ελλάδα στους Έλληνες» δοκίμασε –Δον Κιχωτικά ίσως, και με το κόστος μιας χούντας- να αμφισβητήσει τη Γιάλτα. Να οργανώσει ένα παγκόσμιο εθνικο-απελευθερωτικό αγώνα. Να μιλήσει για ‘δυναμική’ αναμέτρηση με τη χούντα). Ο αληθινός αρχηγός είναι grand master στη γεωπολιτική σκακιέρα. Αναλύει και συνθέτει τα πιο περίπλοκα θέματα σε χρόνο μηδέν. Διαβάζει ανάμεσα στις γραμμές. Δεν πελαγώνει με τη λεπτομέρεια. Βρίσκεται πάντοτε πάνω απ’ τα πράματα. Σε κοιτάζει βλέποντας πίσω σου. Δεν χρειάζεται να δει βιογραφικά. Σε αποδέχεται ή σε απορρίπτει μέσα σε λίγα λεπτά, από δυο λέξεις σου και μόνο (η Θάτσερ έδινε στους συνομιλητές της πέντε λεπτά για να την εντυπωσιάσουν (you have five minutes to make your point), ενώ ο κολλητός της (Ronald Reagan)  αρνιόταν να διαβάσει εισηγήσεις πάνω από δυο αραιο-γραμμένες σελίδες).

Είμαι απόλυτα πεπεισμένος ότι ο Γιώργος Παπανδρέου, αναλογιζόμενος το βάρος των ιστορικών ευθυνών του και του ονόματός του, θα δώσει σύντομα ‘δείγμα υπεύθυνης γραφής’ περνώντας τη σκυτάλη στον επόμενο. Υπάρχει; Νομίζω πως ναι. Και διαισθάνομαι πως θα βγει από ένα SMART. Από ποια πόρτα δεν έχει σημασία. Μικρή η διαφορά πολιτικού έρματος. Και φυσικού!

(Και μιας και βρισκόμαστε σε περίοδο λήψης ρίσκων, ας ρισκάρω και εγώ μία πρόβλεψη: Η Αλεξάνδρα θα ξεπεράσει το 8%).

Αυτά.

ΗΧ

* το ανέκδοτο δικό μου. Η απάντηση του Γιώργου Παπανδρέου
** «…η δημοκρατία δε, στα πλαίσια μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας, ξεπερνά τον απολιθωμένο κοινοβουλευτικό τύπο και προχωρεί σε νέες ζωντανές μορφές συμμετοχής του λαού σε όλες τις αποφάσεις που τον αφορούν…» Α.Γ. Παπανδρέου (1974) ‘Η Δημοκρατία στο Απόσπασμα’. Εκδόσεις Καρανάση. σ. 519.